Edremit’in Antik Mirası: Antandros, Adramytteion ve İnönü Mağaraları Üzerine Bir İnceleme

Giriş: Kazdağları’nın Eteklerinde Antik Bir Miras

Balıkesir’in Edremit ilçesi, yalnızca doğal güzellikleriyle değil, binlerce yıl öncesine uzanan tarihi ve arkeolojik zenginlikleriyle de öne çıkmaktadır. Antik dönemde Troas ve Aiolis bölgeleri arasında kalan bu coğrafya, Pelasglar, Aioller, Persler, Romalılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır¹. Bu yazı, Edremit ve çevresindeki üç önemli tarihi alanı—Antandros Antik Kenti, Adramytteion (Ören) ve İnönü Mağaraları—arkeolojik ve tarihsel bağlamlarıyla ele almaktadır.

1. Antandros Antik Kenti: Mozaikler Üzerinden Okunan Bir Tarih

Kazdağları'nın (İda Dağı) eteklerinde, Altınoluk’a yakın bir konumda bulunan Antandros, M.Ö. 10. yüzyıla kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Kentin kuruluşu, bazı kaynaklara göre Pelasglar’a, bazılarına göre ise Aioller’e dayandırılmaktadır².

Roma Villaları ve Mozaikler

Kazı çalışmaları 2001 yılından itibaren sistematik olarak yürütülmektedir. Özellikle 1. yüzyıla tarihlenen bir Roma villasındaki taban mozaikleri, freskli duvarlar ve hypokaust sistemli ısıtma altyapısı dikkat çekicidir³.

"Antandros’ta ortaya çıkarılan mozaiklerin hem geometrik hem de figüratif kompozisyonları, Roma mozaik sanatının Anadolu’daki yansımaları açısından önemli veriler sunmaktadır."— Prof. Dr. Gürcan Polat, Antandros Kazı Başkanı⁴

Nekropolis Alanı

Kentin kuzeydoğusunda yer alan nekropol alanında, M.Ö. 7. yüzyıla tarihlenen kremasyon (yakma) ve inhumasyon (gömme) mezar tipleri tespit edilmiştir. Bu mezarlardan çıkarılan ölü hediyeleri, seramikler ve takılar Bandırma Müzesi'nde sergilenmektedir⁵.

2. Adramytteion (Ören): Aiol Kolonizasyonunun İzleri

Bugünkü Burhaniye ilçesinin Ören Mahallesi’nde konumlanan Adramytteion, antik Aiolis bölgesinin önemli şehirlerinden biridir. Kentin kuruluşu M.Ö. 12. yüzyılda Aioller’e atfedilirken, daha sonra Lidya, Pers, Makedon ve Roma egemenliğine girmiştir⁶.

Antik Liman ve Strabon’un Betimlemesi

Strabon, Geographika adlı eserinde Adramytteion’un deniz kıyısında yer aldığını ve liman kenti olarak işlev gördüğünü belirtmiştir⁷. Ayrıca bölgede bir “su yolu” sisteminden söz eder; bu da yerleşimin altyapı gelişmişliği açısından önemli bir göstergedir.

“Adramytteion’da, limanla bağlantılı olarak gelişen ticaret, bölgenin ekonomik canlılığını yüzyıllar boyunca korumuştur.”— Dr. Ayşegül Meriç, Aiol Kentleri Üzerine Arkeolojik Notlar⁸

3. İnönü Mağaraları: Edremit’te Tarih Öncesi Yaşam İzleri

Edremit’in kuzeydoğusunda, Havran ilçesi yakınlarında yer alan İnönü Mağaraları, bölgedeki en eski yerleşim izlerini barındırmaktadır. Kazılarda elde edilen taş aletler ve kemik kalıntıları, bölgedeki insan faaliyetinin M.Ö. 50.000 yıllarına kadar uzandığını ortaya koymaktadır⁹.

Yontmataş (Paleolitik) Çağ’dan Günümüze

Buluntular arasında çakmaktaşından yapılmış kazıyıcılar ve av aletleri yer almakta olup, bunlar bölgede avcı-toplayıcı bir yaşam tarzının varlığına işaret etmektedir. Bu durum Edremit’in yalnızca antik çağ değil, tarih öncesi dönemlerde de insan yaşamı için elverişli bir habitat sunduğunu göstermektedir¹⁰.

Sonuç: Edremit'in Çok Katmanlı Tarihsel Kimliği

Edremit ve çevresi, antik dönem Anadolu coğrafyasının kültürel, siyasi ve ekonomik açıdan önemli bir kesitini temsil etmektedir. Antandros’un Roma dönemine ait mozaikleri, Adramytteion’un Aiol yerleşim planı ve İnönü Mağaraları’nın tarih öncesi kalıntıları bir araya geldiğinde, Edremit’in çok katmanlı tarihsel kimliği belirginleşmektedir. Bu zenginlik, hem arkeolojik açıdan araştırmaya değer hem de kültürel turizm açısından tanıtılması gereken bir mirastır.

Kaynakça

1. Bean, G.E. Aegean Turkey: An Archaeological Guide, Ernest Benn Limited, 1979. ↩

2. Polat, G. “Antandros Kazıları 2010 Yılı Raporu”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 2011. ↩

3. Balıkesir Müze Müdürlüğü Arşivi, Antandros Alan Raporları, 2022. ↩

4. Polat, G., Antandros Mozaikleri Üzerine Notlar, Kazı Envanteri Dizisi, 2023. ↩

5. Bandırma Müzesi Yayınları, “Antandros Mezar Buluntuları”, 2019. ↩

6. Cook, J.M., The Troad: An Archaeological and Topographical Study, Oxford University Press, 1973. ↩

7. Strabon, Geographika, Kitap XIII. ↩

8. Meriç, A. “Aiol Kentlerinin Ticaret Yapıları”, Anadolu Arkeoloji Dergisi, Cilt 5, 2018. ↩

9. Edremit Belediyesi Kültür Müdürlüğü, “İnönü Mağaraları Ön Raporu”, 2020. ↩

10. Erek, E. “Batı Anadolu’da Paleolitik İzler”, Türkiye Arkeolojisi Üzerine Araştırmalar, 2015. ↩