Balıkesir — Edremit Bölgesinin Fay Hatları, Deprem Olasılığı ve Risk Değerlendirmesi

Ümit Önel
11 Ağu
4 dakikada okunur

Özet (Abstract) Edremit Körfezi ve çevresi, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun (NAFZ) güneybatı uzantıları ile ilişkili çok sayıda aktif ve potansiyel olarak aktif fay hattına sahiptir. Bölgedeki tektonik rejim, Ege grabenleşme sisteminin bir parçası olarak karmaşık normal-ters ve doğrultu atımlı bileşenler sergiler; bu nedenle tarihsel ve jeolojik ölçeklerde orta-yüksek şiddette sismik etkinlik kaydedilmiştir. Bu çalışma, Edremit civarındaki başlıca fay sistemlerini, geçmiş deprem örüntülerini, olası tehlike ve risk bileşenlerini ve azaltma/uyum stratejilerini bilimsel kaynaklara dayanarak özetlemektedir. Tandfonline ResearchGate Afad

1. Jeolojik Harita (Edremit Körfezi ve çevresi)

Edremit grabeninin jeolojik yapısı, horst ve grabenlerin konumu ResearchGate

1. Jeotektonik Çerçeve — Bölgedeki Fay Sistemlerinin Genel Yapısı

Edremit Körfezi, Batı Anadolu’nun Aegean graben sisteminin kuzey kenarında yer alır ve bölgedeki aktif tektonik süreçler, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun güneybatı dalları ile ilişkilidir. Özellikle Edremit Fault Zone (EFZ), NAFZ’in güney kolunu oluşturan önemli bir yapı olarak tanımlanmıştır; EFZ üzerinde hem doğrultu atımlı hem de normal fay bileşenleri raporlanmıştır. Bölge boyunca paralel ve dalganmış fay segmentleri, graben sınırları ve fay zonları karmaşık bir sismotektonik resim ortaya koyar. Tandfonline Geoscience World

(Önemli kaynaklar: kinematik analiz ve paleosismoloji çalışmaları; Edremit körfezi jeolojik/jeofizik araştırmaları.) ResearchGate Tandfonline

2. Tarihsel ve Jeolojik Deprem Kayıtları

Paleosismolojik çalışmalarda EFZ üzerinde geçmişte en az birkaç yüz ila binlerce yıllık aralıklarda yüzey kırılması oluşturan büyük paleo-deprem olayları tespit edilmiştir; bunlardan bazıları M>6.5–7.0 ölçeğinde olabilir. ResearchGate
Modern kayıtlar ve enstitü raporları, Edremit körfezinde sık aralıklarla orta büyüklükte deprem (M4–M6 aralığı) meydana geldiğini, zaman zaman M≥7 büyüklüğünü aşan tarihi depremlerin etkilerinin bölgede hissedildiğini göstermektedir. Örneğin 21 Ocak 2025 tarihinde Edremit Körfezi'nde M5.3 büyüklüğünde bir deprem kaydedilmiştir; bunun ön değerlendirme raporu Kandilli tarafından yayımlanmıştır. Volcano Discovery Koeri

3. Deprem Olasılığı ve Tehlike (Hazard) Analizi

Kısa ve orta vadede olasılık: Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bu dalında biriken tektonik gerilim, farklı segmentlerde zaman zaman açığa çıkmaktadır. Bölge için kısa vadede (yıllık-ondalık yıllar) belirli bir segmentin kırılacağına dair kesin öngörü mümkün değildir; ancak jeolojik kayıtlar ve paleosismolojik veriler, orta-yüksek büyüklükte depremlerin olasılığını gösterir. ResearchGate Tandfonline

Afet Tehlike Haritası (AFAD): AFAD’ın Türkiye Deprem Tehlike Haritası ve ilgili interaktif verileri, Balıkesir bölgesinin (Edremit dahil) orta-yüksek deprem tehlikesi taşıyan alanlar arasında yer aldığını göstermektedir. Bu tür haritalar, maksimum beklenecek yerivibrasyon şiddeti (PGA) ve 475 yıllık periyot için tasarım ivmeleri gibi mühendislik parametreleri sağlar. Afad

2. Kuzey Ege – Edremit Yapısal Haritası

Kuzey Ege çukurluğu ve Edremit–Skyros kesitindeki aktif fayları

4. Bilimsel Bulguların Yerel Risklere Yansıması (Vulnerability + Exposure)

Deprem riskini belirleyen üç ana bileşen: tehlike (hazard), maruz kalma (exposure) ve kırılganlık (vulnerability)’dir.

Tehlike: Bölgedeki aktif faylar nedeniyle orta-yüksek.
Maruz kalma: Edremit ve çevresindeki yerleşimler yoğunluk ve turistik sezon nedeniyle yaz aylarında nüfus artışı gösterir; kritik altyapılar (liman, yollar, turistik tesisler) deniz kıyısına yakın yerleşiktir.
Kırılganlık: Eski yapı stokunun (vintage konutlar, izinsiz yapılar) bulunması ve zemin koşullarının (sedimanter alüvyonlar, dolgu bölgeler) yerel amplifikasyonu riskleri artırır. Yerel zemin sınıfları ve mikrozonasyon çalışmaları, hasar dağılımını etkileyen temel etkenlerdendir. Afad

5. Geçmiş Örnek Olaylar ve Çıkarımlar

Paleosismoloji çalışmalarında tespit edilen eski yüzey kırılmaları, bölgenin tekrarlı büyük deprem üretme potansiyelini doğrulamaktadır; bu da uzun dönemli hazırlık ve yapı güvenliği gerektirir. ResearchGate
21 Ocak 2025 M5.3 olayı gibi orta büyüklükte sarsıntılar, yerel yapılar ve altyapı üzerinde sınırlı-orta hasar potansiyeli taşır; fakat daha büyük (M≥7) bir kırılma olması durumunda ciddi toplumsal etki beklenmelidir. Kandilli’nin olay raporları, sahadaki ivme kayıtları ve artçı sarsıntı dizileri, kısa vadeli erken uyarı ve hasar tespiti açısından önemlidir. Koeri Volcano Discovery

3. Edremit Bölgesi Fay Haritası (Beklenen deprem büyüklüğü & yer değiştirme göstergeleri)

Fay zonlarının potansiyel deprem büyüklükleri ve yer değiştirmeleri gösterilmektedir ResearchGate

6. Risk Azaltma ve Uyum Önerileri (Yerel Ölçek)

Yapı Stokunun İncelenmesi ve Güçlendirme: Özellikle 1999 öncesi yapılar için mühendislik değerlendirmesi ve güçlendirme programları.
Zemin Etütleri / Mikrozonasyon: Kıyı dolgu/alayivyon bölgelerinin ayrıntılı zemin etütleri ile yüksek amplifikasyon bölgelerinin belirlenmesi.
Acil Durum Planlaması: Yerel yönetimler için acil müdahale, tahliye yolları ve toplanma alanlarının güncellenmesi.
erken uyarı ve eğitim: Halkın deprem eğitimi, bina güvenliği, yangın önleme ve ilk yardım bilgileri; bölgesel erken uyarı / SMS duyuru protokollerinin etkinleştirilmesi.
Altyapı Güçlendirme: Hastane, su/elektrik dağıtım merkezleri ve köprülerin deprem dayanımının yükseltilmesi. Afad

4. NAFZ Branşları Haritası (Türkiye genelinde)

Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun dalları ve Edremit fayı gibi segmentleri

7. Bilimsel Belirsizlikler ve İzlenmesi Gereken Veriler

Fay segmentlerinin kırılma periyotlarında ve birbirleriyle etkileşimlerinde belirsizlikler vardır; bu nedenle sürekli GPS izleme, seysmik ağ yoğunlaştırılması ve daha fazla paleosismolojik kazı çalışması gereklidir.
Denizdeki (denizaltı) fay davranışı ve olası tsunami riski için deniz tabanı jeofizik çalışmalarının bölgesel kapsamının arttırılması önerilir. Tandfonline Geoscience World

8. Sonuç (Conclusion)

Edremit ve çevresi, NAFZ’in güneybatı dallarıyla ilişkili aktif tektonik bir rejimin parçasıdır; paleosismoloji ve modern sismoloji çalışmalarının gösterdiği üzere orta–yüksek büyüklükte depremler üretme potansiyeline sahiptir. AFAD ve akademik çalışmalar, bölgenin deprem tehlikesinin göz ardı edilemeyeceğini vurgulamaktadır. Bu nedenle kapsamlı mühendislik, planlama ve halk eğitimi tedbirlerinin eş zamanlı uygulanması gereklidir. ResearchGate Afad Tandfonline

Referanslar / Kaynakça

Kinematic analysis and palaeoseismology of the Edremit Fault Zone — Journal / Tectonophysics (EFZ çalışmaları). Tandfonline ResearchGate
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi — 21 Ocak 2025 Edremit Körfezi (Ege Denizi) M5.3 Ön Değerlendirme Raporu. Koeri Volcano Discovery
AFAD — Türkiye Deprem Tehlike Haritası (TDTH) ve bölgesel parametreler. Afad
Jeotektonik incelemeler ve NAF uzantıları ile ilgili değerlendirmeler (jeoloji literatürü: Geology / GSA / Wiley makaleleri). Geoscience World Wiley Online Library